Datos de investigación

Para que os datos de investigación cumpran cos requirimentos da ciencia aberta deben depositarse en aberto seguindo os principios FAIR, que aseguren que as investigacións sexan replicables e que os datos colleitados para unha investigación poidan usarse tamén noutros proxectos.

Os principios FAIR representan un conxunto de directrices e boas prácticas desenvolvidas polos propios investigadores para garantir que os datos (ou calquera obxecto dixital) sexan Findable (localizables), Accessible (accesibles), Interoperable (interoperables) e Reusable (reutilizables).

Fonte: Wikipedia Commons

Como recolle Alcalá e Anglada en "FAIR x FAIR. una aproximación pragmática a la gestión de datos de investigación en modo FAIR" (2019), estes principios significan que os datos deben encontrarse a través da asignación dun identificador único e persistente e unha correcta descrición mediante os metadatos. Unha vez atopados, os datos deben ser accesibles con ou sen restricións mediante procesos de autenticación e/ou autorización e protocolos de comunicación abertos, e deben interoperar con outros datos, repositorios e aplicacións. Ademais, os datos deben ser reutilizables para acelerar os descubrimentos científicos e aforrar custos na súa confección.

Os principios fan referencia a tres tipos de entidades: datos (ou calquera obxecto dixital), metadatos (información sobre ese obxecto dixital) e infraestruturas.
Algunhas das medidas necesarias para asegurar o cumprimento dos principios son: 

- Localizables
O primeiro paso para (re)utilizar datos é atopalos. Os metadatos e os datos deben ser fáciles de atopar tanto para as persoas como para as computadoras:

• Aos (meta)datos asígnaselles un identificador global único e persistente como DOI ou handle.
• Os datos descríbense con metadatos enriquecidos necesarios para a súa localización e uso.
• Os (meta)datos rexístranse ou indexan nun recurso que se poida buscar.

- Accesibles
Unha vez localizados os datos precísase saber como poder acceder a eles: 

• Os (meta)datos pódense recuperar polo seu identificador utilizando un protocolo de comunicacións estandarizado.
• O protocolo é aberto, gratuíto e de implementación universal.
• Cando sexa necesario o protocolo permite un procedemento de autenticación e autorización.

- Interoperables
Os datos xeralmente necesitan integrarse con outros datos, interoperar con aplicacións ou fluxos de traballo para a súa análise, almacenamento e procesamento:

• Os (meta)datos utilizan unha linguaxe formal, accesible, compartida e amplamente aplicable para a representación do coñecemento.
• Os (meta)datos empregan vocabularios que seguen os principios FAIR.
• Incluír referencias cruzadas e ligazóns entre datos e metadatos. 

- Reutilizables
O obxectivo último de FAIR é optimizar a reutilización dos datos. Para logralo, os datos e os metadatos deben estar ben descritos de forma que poidan replicarse e/ou combinarse en diferentes contextos:

• Os (meta)datos descríbense detalladamente cunha pluralidade de atributos precisos e relevantes.
• Os (meta)datos publícanse cunha licenza de reutilización clara e accesible.
• Os (meta)datos están asociados coa procedencia (creación, atribución e historial de versións).
• Os (meta)datos utilizados cumpren cos estándares comúns da área de coñecemento á que se refiren os datos.

Existen recursos para axudar a medir o grao FAIR dos datos:

• FAIR Data Self Assessment Tool (Australian Research Data Commons) 
• F-UJI Automated FAIR Data Assessment Tool1 
• The FAIR Evaluator Tool 
• FAIRassist: recolle un listado de recursos para medir e mellorar o grao FAIR